Le Spleen de Paris

Le Spleen de Paris (Paris Spleen/Petits Poèmes en prose) gồm tập hợp 50 bài thơ văn xuôi (prose poem) của Baudelaire.
50 "ngụ ngôn về cuộc sống hiện đại" này đưa chúng ta vào những chuyến tham quan khác nhau do một flâneur, một kẻ lang thang ẩn danh, dẫn dắt. Suốt ngày và đêm, trong những quán cà phê lấp lánh và những con phố nhỏ bẩn thỉu, Baudelaire trầm ngâm về cái kỳ quái trong cái tầm thường, cái cao cả trong cái trần tục. Kẻ ngoại cuộc giàu xúc cảm này đưa ra cái nhìn độc đáo về Paris những năm 1850, hé lộ đời sống đô thị đông đúc trước thềm thay đổi lớn, ta thấy một Paris đầy mâu thuẫn, đáng ngạc nhiên và khó lường như chính người hướng dẫn của chúng ta.
 

X
Vào lúc một giờ sáng

 

Rốt cuộc! một mình! Chỉ còn nghe tiếng bánh lăn vài xe ngựa thuê bị muộn màng và bị hối thúc. Được vài tiếng nữa, chúng ta sẽ được sở hữu sự im lặng, nếu không phải là ngơi nghỉ. Rốt cuộc! ách bạo chúa của khuôn mặt con người đã biến đi, và tôi sẽ chỉ còn chỉ phải chịu đau đớn bởi chính tôi.

 

Rốt cuộc! vậy là tôi đã được phép thoải người vào một cuộc tắm bóng tối! Trước hết, khóa cửa hai vòng cho chặt đã. Cứ như thể vòng xoay chìa khóa ấy sẽ làm tăng thêm cho tôi niềm cô độc và củng cố các chiến lũy giờ đây ngăn cách tôi với thế giới.

 

Cuộc sống khiếp hãi! Thành phố khiếp hãi! Ta hãy tóm tắt lại ngày: đã gặp nhiều văn nhân, trong đó một người hỏi tôi có thể nào đi đến nước Nga bằng đường bộ hay không (chắc hẳn anh ta nghĩ nước Nga là một hòn đảo); đã cãi nhau tơi bời với một giám đốc tạp chí, người đáp lại mọi lời phản đối như sau: “- Ở đây chỉ toàn là người trung thực”, điều này hàm ý tất cả những tờ báo khác đều do bọn khốn viết; đã chào chừng hai chục người, trong số đó mười lăm tôi không quen; đã phân phát những cú bắt tay ở cùng mức, và làm việc ấy mà không đề phòng từ trước, là mua găng tay; đã, nhằm giết thời gian, trong khi trời đổ mưa lớn, lên nhà một cô thợ nhảy, cô nhờ tôi vẽ cho cô một bộ trang phục Vénustre; đã tán tỉnh một giám đốc nhà hát, khi tiễn tôi về ông nói: “- Có lẽ sẽ rất tốt nếu ông nói chuyện với Z…; đó là người ngu nhất, xuẩn nhất và nổi tiếng nhất trong số tất tật tác giả của tôi, có lẽ với ông ấy ông sẽ đi đến được điều gì đó. Gặp ông ấy đi, và rồi chúng ta sẽ gặp”, đã tự tán dương (tại sao?) về nhiều hành động xấu xa mà tôi chưa từng bao giờ làm, và đã hèn nhát chối vài việc xấu khác mà tôi đã thực hiện với niềm vui, tội thùng rỗng kêu to, lỗi tôn trọng con người; đã từ chối một người bạn một việc rất dễ, và đồng ý viết lời tiến cử cho một thằng rồ chính hiệu; chậc! đã hết chưa?

 

Phẫn với tất cả và phẫn với tôi, tôi những muốn cứu chuộc mình và hửng lên một chút trong im lặng và niềm cô độc của đêm. Tâm hồn của những ai tôi từng yêu, tâm hồn của những ai tôi từng ngợi ca, hãy tiếp sức cho tôi, nâng đỡ tôi, đẩy xa khỏi tôi lời dối trá và những mây khói băng hoại của thế giới, và Người, thưa Đức Chúa! hãy trao tôi ân huệ tạo ra được vài câu thơ hay, chúng sẽ chứng tỏ cho bản thân tôi rằng tôi không phải kẻ hèn kém nhất trong con người, rằng tôi không thấp hạ hơn những kẻ mà tôi khinh bỉ!

 

XII

Đám đông

 

Chẳng phải bất kỳ ai cũng được tắm trong sự đông: hưởng thụ đám đông là một nghệ thuật; và chỉ người đó mới có thể, thây kệ cái loài người, ngất ngưởng thưởng chất sống, kẻ ấy được một bà tiên truyền cho, khi còn nằm trong nôi, sở thích đóng giả và đeo mặt nạ, nỗi căm ghét nhà và ham mê đi xa.

 

Nhiều, cô đơn: hai vế bằng nhau và hoán đổi được cho nhau đối với nhà thơ tích cực và dồi dào. Kẻ nào không biết phủ đầy cư dân vào nỗi cô độc của hắn, thì cũng sẽ không biết một mình giữa đám đông nhộn nhàng.

 

Nhà thơ được hưởng ưu tiên không gì sánh nổi, tùy ý mình mà anh ta là chính anh ta hoặc người khác. Giống các linh hồn phiêu bạt tìm một cơ thể, anh ta bước vào, những khi muốn, bất kỳ nhân vật nào. Đối với riêng mình anh ta, mọi thứ đều trống; và nếu một số chỗ như thể đóng lại trước anh ta, thì đó là bởi trong mắt anh ta chúng không đáng được ghé thăm.

 

Người dạo chơi đơn độc và tư lự lấy được một sự say đặc biệt từ cuộc hội họp phổ quát ấy. Kẻ dễ dàng cưới lấy đám đông biết tới những hân hưởng bừng sốt, thứ sẽ vĩnh viễn vuột mất khỏi tay kẻ ích kỷ, đóng kín như một cái hòm, và kẻ lười, bị nhốt lại như một động vật nhuyễn thể. Anh ta chọn lấy tất tật mọi thứ nghề làm nghề riêng, rồi thì mọi niềm vui và nỗi khốn cùng mà hoàn cảnh bày ra.

 

Thứ mà con người gọi là tình yêu thì nhỏ mọn, hẹp hòi và yếu làm sao, nếu so với trận truy hoan không thể nói ra lời kia, với cuộc làm điếm thánh thiện của tâm hồn dâng đi toàn bộ, thơ và thương, cho cái bất ngờ hiện ra, cho cái không biết đi ngang.

 

Rất tốt nếu đôi khi dạy cho đám người hạnh phúc trên đời này, dẫu chỉ nhằm làm nhục trong phút giây niềm kiêu hãnh ngu độn của chúng, rằng có những hạnh phúc cao hơn hạnh phúc của chúng, rộng lớn hơn và tinh ròng hơn. Những ai đi lập ra các thuộc địa, các mục sư trong dân chúng, những giáo sĩ thừa sai ở chốn lưu đày nơi tận cùng thế giới, chắc hẳn biết điều gì đó về những cơn say bí hiểm ấy; và, ở trong cái gia đình rộng lớn mà thiên tài của họ tự lập ra, chắc đôi khi họ cười những kẻ thương cho họ vì số mệnh quá mức sóng gió, vì cuộc đời quá mức trong ngần của họ.

 

XVI

Đồng hồ

 

Người Trung Hoa xem giờ trong mắt mèo.

 

Có hôm, một thừa sai, lững thững dạo chơi nơi ngoại ô Nam Kinh, nhận ra mình để quên đồng hồ đeo tay, và hỏi một thằng bé con mấy giờ rồi.

 

Thoạt tiên đứa bé của Đế Chế thiên triều ngập ngừng; rồi, nghĩ một hồi, nó đáp: “Tôi sẽ nói cho ông.” Giây lát sau, nó xuất hiện trở lại, bế trên tay một con mèo to tướng, và nhìn, như người ta vẫn hay nói, vào lòng trắng mắt con vật, nó khẳng định không chút ngập ngừng: “Còn chưa đến giữa trưa hẳn.” Điều đó đúng.

 

Đối với tôi, nếu tôi nghiêng mình về phía nàng Miêu Nữ xinh đẹp, tên đến là chuẩn, vừa là vinh dự cho giống của nàng, lại vừa là niềm kiêu ngạo của trái tim tôi và nước thơm cho tinh thần tôi, dẫu đó là đêm, hay là ngày, trong ánh sáng tràn ngập hay trong bóng tối ám mờ, thì tận sâu cặp mắt đáng yêu của nàng tôi luôn luôn trông thấy giờ, thật rõ, lúc nào cũng thế, một giờ rộng, trang trọng, lớn như không gian, không chia thành phút hay giây - một giờ bất động không được ghi trên các đồng hồ treo tường, và tuy nhiên nhẹ như một hơi thở dài, mau như một ánh mắt.

 

Và nếu kẻ quấy rối nào đó tới làm phiền tôi trong lúc ánh mắt tôi đang đặt lên mặt đồng hồ tuyệt diệu kia, nếu một Thiên Tài bất lương và không biết khoan dung nào đó, một Quỷ của bất trắc tới nói với tôi: “Anh đang nhìn gì mà mải mê thế? Anh tìm gì trong cặp mắt sinh vật này? Anh có nhìn thấy giờ không, hỡi kẻ phàm tục hoang đàng và biếng nhác?” thì tôi sẽ đáp không chút ngập ngừng: “Có, tôi thấy giờ; đó là Vĩnh Cửu!”

 

Chẳng phải ư, thưa bà, đây, một tình thơ hết sức xứng danh, và cũng khoa trương ngang mức với chính bản thân bà? Tình thực, tôi đã có biết bao khoái lạc khi thêu dệt lời tán tỉnh đầy ham hố này, đến mức tôi sẽ chẳng đòi bà bất kỳ điều gì đổi lại.

 

XVII

Bán cầu lẩn trong một mái tóc

 

Để cho tôi hít lâu, thật lâu mùi tóc em, nhúng vào đó cả khuôn mặt tôi, giống một người đang khát nhúng vào nước dòng suối, và làm náo động chúng bằng bàn tay tôi giống như một cái khăn mùi soa thơm hương, để lay động những kỷ niệm trong không khí.

 

Nếu em biết tất tật những gì tôi nhìn thấy! tất tật những gì tôi cảm thấy! tất tật những gì tôi nghe thấy trong tóc em! Tâm hồn tôi đi trên hương thơm giống tâm hồn những người đàn ông khác trên âm nhạc.

 

Tóc em chứa cả một giấc mơ, đầy những lớp buồm và dãy cột; chúng chứa những biển lớn mà gió mùa đưa tôi về phía các khí hậu duyên dáng, nơi không gian xanh hơn và sâu hơn, nơi bầu không khí ngát hương những quả, những lá và làn da con người.

 

Trong đại dương mái tóc em, tôi thoáng trông thấy một bến cảng chì chịt những khúc ca sầu muộn, những người đàn ông sung mãn từ mọi quốc gia và những con tàu đủ mọi hình dáng dùng kiến trúc tinh xảo và phức tạp của chúng in vạch lên một bầu trời mênh mông nơi thong dong sự nồng ấm vĩnh cửu.

 

Trong những vuốt tóc em, tôi tìm thấy lại những uể oải của các giờ dài dặc trôi đi trên một cái đi văng, trong căn phòng một con tàu đẹp, được ru êm bởi cái tròng trành mơ hồ của bến, giữa những bồn hoa và tơ nước mỏng phun mát rượi.

 

Trong lò ấm sực mái tóc em, tôi hít lấy mùi thuốc lá trộn với nha phiến và đường; trong màn đêm mái tóc em, tôi nhìn thấy bừng lên lung linh sự vô tận của trời nhiệt đới; trên các bờ phủ tơ mái tóc em tôi lên cơn say những mùi trộn nhộn nhạo nhựa đường, xạ hương và dầu dừa.

 

Để cho tôi cắn thật lâu những dải tóc bện nặng và đen của em. Trong lúc nhay những sợi tóc biết nhún và nổi loạn của em, tôi thấy như thể mình đang ăn các kỷ niệm.