Xem đêm

Nhà thơ Phùng Cung sinh năm 1928 tại Vĩnh Yên. Năm 1945, ông làm Chủ tịch liên xã Hồng Liên Châu, lãnh đạo nhân dân nổi dậy cướp chính quyền. Năm 1949, ông lên chiến khu Việt Bắc và tham gia công tác văn nghệ tại đây. Mới là cây viết trẻ chân ướt chân ráo trình làng với truyện ngắn “Con ngựa già của Chúa Trịnh” đăng trên báo “Nhân văn” năm 1956, ông đã bị đình chỉ công tác và phải tập trung cải tạo suốt 12 năm trời.

Năm 1973, ông được ra tù. Sau khi được phóng thích, ông sinh sống bằng nghề làm đinh và vẫn âm thầm làm thơ. Tập thơ “Xem đêm” đã từng được Nhà xuất bản Văn hóa – Thông tin xuất bản vào năm 1995. Lần này, tập thơ có bổ sung một số bài trong di cảo của Phùng Cung. Phần phụ lục, ngoài truyện ngắn “Con ngựa già Chúa Trịnh” từng làm nên tên tuổi Phùng Cung còn có các bài viết của những người bạn chung thủy cùng thời với ông.

So với những nhân vật khác của Nhân văn Giai phẩm, ông ít được biết đến. Và nếu có biết, người ta cũng biết đến Phùng Cung với tư cách là một nhà văn. Nhưng, dù chỉ là những sáng tác âm thầm giữa muôn vàn truân chuyên của cuộc sống thường nhật gian khó, thơ Phùng Cung vẫn ngời lên thứ ánh sáng kỳ diệu của một tài năng hiếm có. Nó được ví như “nàng công chúa ngủ trong rừng” đợi ngày được phô bày sắc hương với thế gian

“Thơ Phùng Cung tích lũy trong thầm lặng khắc kỷ đã phải nằm chờ hơn hai mươi năm dưới lớp bụi thờ ơ, như Hằng Nga ngủ trong rừng, chưa có Hoàng tử Đẹp trai đến đánh thức… Ông là một cây bút vốn bị hoàn cảnh không bình thường kìm hãm, đang giành lại chỗ đứng dưới mặt trời.” – Nguyễn Hữu Đang

“Có lẽ từ xưa đến nay, ở nước ta chưa có một tập thơ nào về một vùng quê nghèo khổ lại súc tích, cô đọng mang tính truyền thống và hiện đại sâu sắc như tập Xem đêm… Có thể nói, đây là tư liệu quý giá về đời sống cả về ngôn ngữ nhân dân vùng Trung du Bắc bộ rộng lớn trước đây. Mỗi bài thơ, có khi chỉ một câu đều như những luồng điện không giật chết người nhưng cứ thắt vào tim những luồng rung động thấm rất sâu.” – Hoàng Cầm

“Đọc thơ anh [Phùng Cung], có bài chỉ vài câu, tôi bỗng thấy thiên nhiên quanh tôi vụt giàu có lên bất ngờ và trở nên đẹp đẽ đến xao xuyến tận đáy lòng – những vẻ đẹp từ trước đến nay tôi vẫn nhìn nhưng không thấy.” – Phùng Quán